Kaplica i cmentarz w Zajączkach

Historia

Obiekt powstał w 3 ćwierci XIX w. z cmentarzem ewangelicko-augsburskim, na którym chowano mieszkańców wsi oraz częścią zabudowań folwarcznych we wsi Zajączki. Wzniesiony przez rodzinę Kramerów, właścicieli majątku ziemskiego od 1909 r. Pierwszym z nich była Marie Kramer, która zarządzała dobrami przy pomocy administratora Haase. Łączna powierzchnia ich dóbr wynosiła 1713 ha. W 1932 r. właścicielem został dr Kramer, pułkownik rezerwy. Powierzchnia majątku wynosiła wówczas 959 ha. Kramerowie byli właścicielami do 1945 r., później majątek zajęli Rosjanie. Następnie został upaństwowiony i przejęty przez państwowe nieruchomości ziemskie. W ostatnich latach wykorzystywany jako jedno z gospodarstw doświadczalnych Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie.

Architektura

Jest to kaplica grobowa położona na cmentarzu ewangelicko-augsburskim, znajdującym się w odległości kilometra na południowy wschód od wsi Zajączki, przy drodze do wsi Wygoda. Przed wejściem do kaplicy znajduje się kilkadziesiąt grobów mieszkańców wsi z oryginalnymi pomnikami. Cmentarz obsadzony jest dębami i bukami. Przy jego głównym wejściu znajduje się kamienna, łukowata brama, zakończona kamiennym krzyżem. Cmentarz w bardzo dobrym stanie, z czytelnym układem przestrzennym i o dużych wartościach historycznych.
Obiekt wybudowany z kamiennych ciosów z dachem dwuspadowym, krytym dachówką ceramiczną holenderką i zakończonym sterczynami.
Kaplica wzniesiona jest na planie prostokąta, bez wydzielonego prezbiterium, o wnętrzu jednoprzestrzennym. Bryła prosta, jednokondygnacyjna, o symetrycznych elewacjach:
Elewacja północno-wschodnia (frontowa).
Wykonana jest z ciosów kamiennych, z centralnie umieszczonym, wystającym, ceglanym portalem (cegła licówka), zwieńczonym stalowym, zdobionym krzyżem. W portal wkomponowane są stalowe, dwuskrzydłowe, zdobione drzwi, nad którymi znajduje się salowe, zdobione nadproże. Wyżej nad drzwiami znajduje się napis w języku niemieckim, pisany gotykiem, o treści: SELIG SIND DIE TOTEN DIE IN DEM HERREN STERBEN, co w języku polskim oznacza: „Błogosławieni są polegli, którzy zmarli w Bogu”. Wyżej centralnie nad portalem znajduje się okrągły, imitujący małe okienko, otwór wentylacyjny z ceglanym obramowaniem i kratą w środku. Po bokach położone skrajnie, na wysokości zwieńczenia ceglanego portalu, dwie ceglane sterczyny. Na samej górze, u zbiegu połaci dachowych, kolejna ceglana sterczyna zakończona stalowym, zdobionym krzyżem.
Elewacja północno-zachodnia oraz południowo-wschodnia
Również wykonane z kamiennych ciosów. U ich podnóża znajduje się cokół wykonany tego samego surowca. Wyżej, mniej więcej pośrodku, znajdują się dwa symetrycznie rozmieszczone, okrągłe otwory wentylacyjne z ceglanym obramowaniem, o takich samych wymiarach i kratą w środku. Nad nimi wieńczący elewację, ceglany gzyms. Wyżej nad nim zwieńczenie dachu zakończone sterczynami.
Elewacja południowo-zachodnia (tylna) cała wykonana z ciosów kamiennych. U jej postaw znajduje się cokół wykonany z takich samych kamieni. Wyżej, położone jeden nad drugim wzdłuż środkowej osi elewacji, dwa okrągłe, małe otwory wentylacyjne z ceglanym obramieniem, o jednakowych wymiarach i z kratą w środku. Całość zakończona ceglanym zwieńczeniem dachu z dwoma ceglanymi sterczynami po bokach i jedną, również ceglaną na górze, u zbiegu połaci dachowych.

Wnętrze kapliczki dotychczas niezbadane. Obecnie niedostępne. Najprawdopodobniej obiekt posiada w środku drewniany strop i jest pusty w środku. Poniżej posadzki znajduje się krypta z grobami rodziny Kramerów. Prowadzą do niej prawdopodobnie ceglane, wąskie schody. Informacje o nim pochodzą od mieszkanki wsi.

Kilka faktów

Właścicielem zostaje dr Kramer

Rosjanie przejmują majątek