Kościół w Durągu

Pierwotny kościół został wybudowany jeszcze w XIV wieku. W czasie reformacji został zamieniony na zbór ewangelicki. Obecnie istniejący kościół wzniesiono w 1713 roku przez protestantów. Restaurowano go w latach 1817 i 1874. Wzniesiony z kamienia polnego łączonego zaprawą wapienną. Od zachodniej strony znajduje się drewniana wieża, a w niej dzwon z XVIII w. Ołtarz główny został wykonany około roku 1715. Kościelne organy pochodzą z początku XVIII wieku. Po II wojnie światowej kościół został odbudowany.

Historia

Lokacji Durąga dokonał 24 czerwca 1328 r. Komtur dzierzgoński Luter Braunschweig.
W 1328 roku komtur Luter z Brunszwiku zapisał Konradowi Durągowi dwieście włók ziemi sasińskiej. W dokumentach z 1351 roku występuje jako świadek ksiądz Henryk z Durąga, co dowodzi o istnieniu kościoła. W 1345 r. nastąpił podział dziedziczny między synów Durąga – Jorge zatrzymał Durąg z pięcioma włókami w Pancerzynie, Karol otrzymał Rapaty. Wojna polsko – krzyżacka w 1410 r. Wyrządziła w Durągu liczne szkody. W świetle dokumentów powizytacyjnych Pawła Speratusa z 1537 roku tamtejszy pastor obsługiwał wsie Durąg, Ględy, Grabin, Ostrowin, Pancerzyn, Ryn, Swonowo, Szyldak. W 1540 roku obok Jerzego Durąga i Jana Reszka, którzy mieli po 6,5 włóki, występuje 14 kmieci oraz młynarz, karczmarz i garncarz. W 1577 roku Durąg zajmował siedemdziesiąt włók. Istniały dwa majątki, 18 chłopów miało od półtora do trzech włók każdy. Ponadto istniało 11 zagrodników oraz rzemieślnicy – kowal, krawiec, bednarz itp. Do 1598 roku w Durągu była samodzielna parafia, a później do 1682 r. wspólna z Kraplewem. Księża w Durągu, Gierzwałdzie, Lipowie i Ostrowinie otrzymywali po czterdzieści marek rocznie.

Nabożeństwa odprawiano po polsku zapewne od początku istnienia kościoła. Pierwotny kościół był budowany zapewne jeszcze w wieku XIV. Cześć reformacji został zmieniony na zbiór ewangelicki. Obecnie istniejący kościół wzniesiono w 1713 r. przez protestantów. Restaurowana go i poprawiano w 1817 i 1874 r. Główny ołtarz był wykonany około 1715 r. Na dachu kościoła znajdowała się chorągiewka wietrzna z napisem ”W.E.V. K 1724”. Organy pochodzą z początku XVIII w., a dzwon z końca XVIII w. Do parafii należały wsie Pancerzyn, Ryn i Swonowo. Nad kościołem pieczę sprawowali miejscowi junkrzy. W początkach XVII wieku parafią kierował Bartłomiej Myślęta. W końcu XVII wieku Jan von Kleist zabrał włóki kościelne i łąki. W czasie pierwszej wojny szwedzkiej pastorem był Stanisław Julikowius, który według określeń władz był ”złym polakiem” prawdopodobnie dlatego, że był papistą. W 1628 roku pastorem został Eliasz Laurentius pasierb Myślęty. W początkach XVIII wieku nabożeństwa odprawiał proboszcz z Kraplewa, później z Ostrowina. Poza Kościołem obiektem zabytkowym jest , usytuowana na cmentarzu klasycystyczna kaplica grobowa z XIX w. W końcu XVIII wieku były dwa folwarki i 39 dymów. W 1910 roku wiejski obszar gminy zajmował 237 ha i liczył ok. 140 osób, w tym 75 Polaków, do dworu należało 1258 ha i 355 osób, w tym 115 Polaków. W 1925 roku obszar wsi i majątku zajmował 1845 ha, z 604 osobami, w tym 12 katolików. W 1939 roku mieszkało w Durągu 579 osób. Po drugiej wojnie światowej kościół został przekazany ludności katolickiej i gruntownie odbudowany. Parafia została kanonicznie utworzona w 1962 r. Z protokółu oględzin (teczka obiektu w Archiwum SOZ) sporządzonego w październiku 1949 r. wynika, że ściany kościoła były wówczas jeszcze konstrukcji szkieletowej wypełnionej cegłą ryglówki. Szkielet wewnętrzny był drewniany, otrzcinowany i otynkowany. Konstrukcja szkieletowa uległa zniszczona na skutek zniszczeń dachu i orynnowania. Drewniany strop podstemplowany był przez dwie podpory. Podjęte w latach 60 XX wieku. naszego stulecia prace remontowe doprowadziły – wskutek bardzo złego stanu budowli i niemożności zabezpieczenia murów – do wybudowania nowego kościoła, z zachowaniem pierwotnego planu i rozmiarów. Dawne ściany rozebrano sukcesywnie w miarę posuwania się prac, dzięki czemu nowy mur z kamienia polnego powstawał sukcesywnie w linii dawnej zabudowy. Wieża i konstrukcja dachu zostały podstemplowane i pomimo tak znacznej interwencji budowlanej, nie zostały naruszone. Natomiast zasadniczym zmianom uległo wnętrze kościoła, tracąc swój zabytkowy charakter. Usunięto pozorne sklepienie na słupach wraz z emporą organową. Emporę zastąpiono konstrukcją żelbetową. Prace murarskie w zachodniej części nawy wykonane zostały niedokładnie, okazało się, iż organy przekraczają wysokością wyznaczoną im przestrzeń na osi kościoła. Ostatecznie prospekt ustawiono na obniżonej północno-zachodniej części murowanej empory. W przyziemiu po przeciwnej stronie znajduje się niewielki magazyn. Całość pozostała niewykończona. Przebudowa kościoła została zakończona w 1964 r. Poza przemurowaniem ścian obwodowych powiększono okna nawy, zwiększając szerokość okien. Odnowiono kruchtę południową. Strop od wewnątrz został obity płytą pilśniową, z okazji Millenium pokryto go – podobnie jak ściany okolicznościowymi malowidłami przedstawiającymi polskich świętych i błogosławionych, w kwaterach wyznaczonych przez pasy ornamentu roślinnego. Wykonano nową posadzkę na bazie trocin i cementu. Wszystkie te prace znacznie zeszpeciły kościół.

Architektura:

Kościół usytuowany w centrum wsi, na wzniesieniu terenu, orientowany. Pierwotnie wokół kościoła znajdował się cmentarz, obecnie niezachowany. Teren kościoła nie posiada ogrodzenia.
Ściany kościoła wymurowane z kamienia polnego wewnątrz otynkowane. Elewacje zatarte zostały zaprawą cementową, kamienie otoczono malowanym na biało obramieniem. Nad nawą strop płaski belkowo-deskowy wtórnie podbity od spodu płytą pilśniową i pomalowany. Nad zachodnią częścią nawy nadbudowania niska wieża, konstrukcji słupowej, oszalowana deskami o układzie pionowym, nakryta dachem namiotowym, na którym fragment chorągiewki wietrznej. Na posadzce nawy szlichta wykonana na bazie trocin cementu. Wewnątrz, w wyniku prac przeprowadzonych w latach 60. XX wieku, zastąpiono drewnianą emporę chóru, konstrukcją żelbetową. Prospekt organowy został przesunięty z osi nawy do ściany bocznej. Drzwi do zakrystii jednoskrzydłowe, ramowo – płycinowe, płyciny drzwi ozdobnie kanelowane. Drzwi w fasadzie zachodniej, dwuskrzydłowe, deskowe opierzone listwami w jodełkę. Okucia pasowe. Szklenie okien w metalowych szprosach, współczesne. Więźba dachowa drewniana konstrukcji krokwiowo-stolcowo-jętkowej, oparta na dwóch ramach stolcowych z mieczami. Dach kryty dachówką ceramiczną holenderką.
RZUT: na planie prostokąta, salowy z niewyodrębnionym, trójbocznie zamkniętym prezbiterium od wschodu, od południa prostokątna kruchta, od północy zakrystia. Od zachodu wieża na planie kwadratu, nadbudowana nad nawą.
Bryła zwarta, kryta dwuspadowym dachem, przechodzącym w trójspadowy nad prezbiterium i pulpitowy nad bocznymi przybudówkami. Nad zachodnią częścią nawy nadbudowana niska wieża kryta dachem czterospadowym.
Elewacje zmienione w wyniku prac przeprowadzonych w latach 60. XX wieku. Dawna konstrukcja szachulcowa wymieniona została na konstrukcję murowaną z kamieni polnych. Ściany zewnętrzne o podziałach ramowych. Elewacje zatarte zostały zaprawą cementową, kamienie otoczono wyrobionym w tynku i malowanym na biało obramieniem. Poza przemurowaniem ścian obwodowych powiększono okna nawy, zwiększając szerokość okien. Otwory obramiono wykonanymi w tynku gładkimi opaskami. Podobnie opracowano w postaci tynkowanych lizen narożnik kościoła. Elewacje wieńczy podokapowy gzyms podobnie opracowany do lizen i opasek otworów. Od strony zachodniej wtopiona w nawę niska kwadratowa wieża konstrukcji drewnianej.
Z dawnego wyposażenia kościoła zachował się prospekt organowy z 1713 r. oraz świeczniki.

Kubatura: 1776 m3
Powierzchnia użytkowa: 214,5 m2