Historia parku w Durągu

Durąg (niem. Dõhringen, Doehringen, Kreis Osterode, gmina Ostróda, powiat ostródzki. Durąg, wieś położona nad rzeką Dylewką, około 10 km od Ostródy a 45 od Olsztyna. We wsi mieścił się dwór z parkiem. Właścicielami majątku w okresie działania Johannesa Larassa była rodzina Weissermel, która nabyła majątek w Durągu 1791 roku od rodziny von Jasky, wcześniej właścicielami byli między innymi von Finckensteinowie.

Analiza kompozycji

Założenie dworsko-parkowe położone jest po wschodniej stronie wsi. Oddzielone od niej traktem komunikacyjnym. Układ przestrzenny zachowany szczątkowo, dwór i część zabudowy gospodarczej został spalony w 1945 roku, pozostała zabudowa uległa zniszczeniu i przekształceniu w okresie późniejszym. Park objęty ochroną na podstawie wpisu do rejestru zabytków województwa warmińsko-mazurskiego pod nr A 4123.

W 1871 roku ówczesny właściciel majątku Alfred Weissermel zlecił projektantowi ogrodów Johannesowi Larassowi wykonanie projektu przekształcenia parku dworskiego.

Na podstawie wykonanego przez Johannesa Larassa szkicu sytuacyjnego założenia i terenu parku można zauważyć, że układ nawiązuje do regularnych założeń z okresu baroku. Dominantę całego układu przestrzennego zespołu dworsko-parkowego z folwarkiem stanowi centralnie posadowiony dwór, przez którego środek prowadzi główna oś założenia. Od strony głównego traktu komunikacyjnego przebiegającego przez wieś prowadzi paradna aleja lipowa kończąca się przed dworem owalnym podjazdem. Następnie po stronie parku główną oś podkreśla aleja obsadzona strzyżonymi grabami, zakończona przed płynącym w poprzek parku strumieniem półkolistym placykiem obsadzonym również grabami.

Wewnątrz placyku klomb. Regularny układ naszkicowanego parku podkreślają nasadzenia graniczne. Od strony północnej prowadzone są wzdłuż nadrzecznej skarpy. Natomiast od strony południowej szpaler graniczny tworzą dęby.

Ważnym elementem kompozycji jest usytuowany przed elewacją parkową dworu salon ogrodowy. Ukształtowany jest on w formie półkola, zamknięty po bokach podwójnym szpalerem, obsadzonym strzyżonymi grabami, częściowo powielającym jego kształt.

Zgodnie z ówcześnie panującymi tendencjami w sztuce ogrodowej w przedstawionym projekcie parku Johannes Larass postanowił nadać mu formę krajobrazową. Jednocześnie powiększył powierzchnię parku o przyległy od wschodu teren, a także objął projektem jar z przepływającym potokiem Dylewka.

Nadał założeniu parkowemu wydłużony zarys. Kompozycja parku jest urozmaicona, na co duży wpływ ma zróżnicowana topografia terenu. Fragment przy dworze obejmujący dawny regularny park jest płaski. Wschodnia część charakteryzuje się zmiennym ukształtowaniem terenu o deniwelacjach dochodzących do kilku metrów.

Następną formą krajobrazową wykorzystaną w kompozycji parku jest jar, przez który przepływa potok Dylewka. Cechą wyróżniającą kompozycję jest brak wyraźnie poprowadzonej alei obwodnicowej. Granice parku od strony południowej i północnej stanowią drogi, powiązane w kilku miejscach alejami komunikacyjnymi prowadzonymi przez park. Układ alejek spacerowych oraz wnętrz parkowych został zróżnicowany. Przy dworze rozległy salon ogrodowy ograniczony został aleją o charakterze wewnętrznej obwodnicy powiązanej alejkami tworzącymi małe, o formach elipsowych wnętrza parkowe. Natomiast od strony jaru z potokiem alejki przyjmują kształt serpentynowaty, tworząc wnętrza o wydłużonym, nieregularnym kształcie. W części wschodniej parku przeważają rozległe wnętrza wyznaczane przez układ alej prowadzonych miękką linią o dużych promieniach krzywizn. Ważnym elementem kompozycji parku jest potok Dylewka ze sztucznie stworzonymi zakolami i wyspami, widok których można podziwiać z alei prowadzonej brzegiem skarpy.

Założenie parkowe w Durągu jest obiektem o dużych wartościach przyrodniczych i historycznych, stanowi dokument czasu zajmujący ważne miejsce w historii sztuki ogrodowej Polski północnej.

Wiktor KNERCER

Kilka faktów

km od Ostródy

Zlecenie projektu przekształecenia parku

Tropy zwierząt

Wędrując leśnymi szlakami Gminy Ostróda często dostrzec możesz ślady (czyli tropy) różnych zwierząt. Oto jak możesz rozpoznać, do kogo należą!

WILK

Canis lupus

■ Długość ciała: 100 – 130 cm
■ Długość ogona: 30 – 50 cm
■ Waga: 30 – 60 kg
■ Długość tropu: 10 – 13,7 cm
■ Szerokość tropu: 8 – 9 cm

Wilki są drapieżnikami, polującymi na jelenie, dziki i sarny. W przeszłości były częstymi, budzącymi lęk mieszkańcami lasów; obecnie ich liczba w całej Polsce wynosi niewiele ponad 1100 osobników. Wilki stronią od ludzi, a ich rola w ekosystemie jest nieoceniona.

WILK

Canis lupus

■ Długość ciała: 100 – 130 cm
■ Długość ogona: 30 – 50 cm
■ Waga: 30 – 60 kg
■ Długość tropu: 10 – 13,7 cm
■ Szerokość tropu: 8 – 9 cm

Wilki są drapieżnikami, polującymi na jelenie, dziki i sarny. W przeszłości były częstymi, budzącymi lęk mieszkańcami lasów; obecnie ich liczba w całej Polsce wynosi niewiele ponad 1100 osobników. Wilki stronią od ludzi, a ich rola w ekosystemie jest nieoceniona.

JELEŃ SZLACHETNY

Cervus elaphus

■ Długość ciała: 175-265 cm
■ Masa ciała: 68-210 kg
■ Masa poroża: 6-12 kg
■ Długość tropu: 7-8,5 cm
■ Szerokość tropu: 4,3-6 cm

Jelenie zamieszkują większe lasy. Ich pożywienie stanowią młode pędy, liście, owoce i inne części roślin. Samiec, którego głowę przez większą część roku zdobi okazałe poroże, zwany jest bykiem, a samica – łanią.

JELEŃ SZLACHETNY

Cervus elaphus

■ Długość ciała: 175-265 cm

■ Masa ciała: 68-210 kg

■ Masa poroża: 6-12 kg

■ Długość tropu: 7-8,5 cm

■ Szerokość tropu: 4,3-6 cm

Jelenie zamieszkują większe lasy. Ich pożywienie stanowią młode pędy, liście, owoce i inne części roślin. Samiec, którego głowę przez większą część roku zdobi okazałe poroże, zwany jest bykiem, a samica – łanią.

ŁOŚ

Alces alces

■ Długość ciała: 200-300 cm
■ Największe poroża sieg̨aja ̨do 20 kg
■ Waga: 400-700 kg
■ Długość tropu: 24 cm
■ Szerokość tropu: 14 cm

Łosie to nasi najwięksi roślinożercy. Podobnie jak u jeleni, łeb samców, czyli byków, zdobi poroże w formie łopat lub badyli. Jest zwierzęciem związanym z wodą – w lecie chętnie zażywa kąpieli, doskonale pływa i porusza się po mokradłach.

ŁOŚ

Alces alces

■ Długość ciała: 200-300 cm
■ Największe poroża sieg̨aja ̨do 20 kg
■ Waga: 400-700 kg
■ Długość tropu: 24 cm
■ Szerokość tropu: 14 cm
Łosie to nasi najwięksi roślinożercy. Podobnie jak u jeleni, łeb samców, czyli byków, zdobi poroże w formie łopat lub badyli. Jest zwierzęciem związanym z wodą – w lecie chętnie zażywa kąpieli, doskonale pływa i porusza się po mokradłach.

BÓBR

Castor fiber

■ Długość ciała: 90-110 cm
■ Długość ogona: 20-37 cm
■ Waga: 18-29 kg
■ Długość tylnej łapy (z błoną pławną): 18 cm

 

Bóbr to największy europejski gryzoń. Jego przednie zęby, czyli siekacze, potrafią zacisnąć się niezwykłą siłą – nawet kilku ton na 1 cm2. Dzięki temu bóbr potrafi ścinać drzewa i krzewy, z których następnie buduje niezwykłe wodne konstrukcje: tamy, służące do spiętrzenia wody, oraz żeremia, w których mieszka i rozmnaża się.

BÓBR

Castor fiber

■ Długość ciała: 90-110 cm
■ Długość ogona: 20-37 cm
■ Waga: 18-29 kg
■ Długość tylnej łapy (z błoną pławną): 18 cm
Bóbr to największy europejski gryzoń. Jego przednie zęby, czyli siekacze, potrafią zacisnąć się niezwykłą siłą – nawet kilku ton na 1 cm2. Dzięki temu bóbr potrafi ścinać drzewa i krzewy, z których następnie buduje niezwykłe wodne konstrukcje: tamy, służące do spiętrzenia wody, oraz żeremia, w których mieszka i rozmnaża się.

WYDRA EUROPEJSKA

Lutra lutra

■ Długość ciała: 75-90 cm
■ Długość ogona: 35-60 cm
■ Waga: 8-10 kg
■ Długość tropu: 6,5 cm

To zwinne zwierzę jest ściśle związane ze środowiskiem wodnym. Doskonale nurkuje, polując na ryby, drobne gryzonie a nawet ptaki. W wodzie steruje umięśnionym ogonem, a w pływaniu pomagają jej łapki, wyposażone w błonę pławną między palcami.

WYDRA EUROPEJSKA

Lutra lutra

■ Długość ciała: 75-90 cm
■ Długość ogona: 35-60 cm
■ Waga: 8-10 kg
■ Długość tropu: 6,5 cm

To zwinne zwierzę jest ściśle związane ze środowiskiem wodnym. Doskonale nurkuje, polując na ryby, drobne gryzonie a nawet ptaki. W wodzie steruje umięśnionym ogonem, a w pływaniu pomagają jej łapki, wyposażone w błonę pławną między palcami.

KUNA LEŚNA

Martes martes

■ Długość ciała: 40 – 53 cm
■ Długość ogona: 22 – 28 cm
■ Waga: 0,8 – 1,8 kg
■ Długość tropu: 5,5 – 6,5 cm

 

Kuny najbardziej aktywne są wieczorami i nocą. W dzień kryją się w dziuplach, a w zimie – w opuszczonych norach. Są wszystkożerne: jedzą zarówno małe ssaki czy skorupiaki, jak i jagody, a także padlinę.

PTAKI

Obfitujące w jeziora tereny gminy Ostróda to wspaniałe środowisko życia wielu gatunków ptaków związanych z wodą. Spójrz w górę! Może dojrzysz któreś z nich?

KUNA LEŚNA

Martes martes

■ Długość ciała: 40 – 53 cm
■ Długość ogona: 22 – 28 cm
■ Waga: 0,8 – 1,8 kg
■ Długość tropu: 5,5 – 6,5 cm

Kuny najbardziej aktywne są wieczorami i nocą. W dzień kryją się w dziuplach, a w zimie – w opuszczonych norach. Są wszystkożerne: jedzą zarówno małe ssaki czy skorupiaki, jak i jagody, a także padlinę.

BOCIAN BIAŁY

Ciconia ciconia

■ Długość: 100-115 cm
■ Rozpiętość skrzydeł: 115-215 cm
■ Masa: 2,3-4,5 kg

Ten duży, biało czarny ptak stał się jednym z symboli naszego kraju. Aż 25% światowej populacji bocianów pochodzi z Polski! Wbrew popularnym mitom, podstawą jego pożywienia nie są żaby – choć nimi nie gardzi, chętniej zjada owady, dżdżownice, małe ssaki, a także sporadycznie pisklęta innych ptaków.

BOCIAN BIAŁY

Ciconia ciconia

■ Długość: 100-115 cm
■ Rozpiętość skrzydeł: 115-215 cm
■ Masa: 2,3-4,5 kg

Ten duży, biało czarny ptak stał się jednym z symboli naszego kraju. Aż 25% światowej populacji bocianów pochodzi z Polski! Wbrew popularnym mitom, podstawą jego pożywienia nie są żaby – choć nimi nie gardzi, chętniej zjada owady, dżdżownice, małe ssaki, a także sporadycznie pisklęta innych ptaków.

BOCIAN CZARNY

Ciconia nigra

■ Długość: 95-105 cm
■ Rozpiętość skrzydeł: 145-155 cm
■ Masa: ok. 3 kg

Rzadszy kuzyn bociana białego zdecydowanie stroni od ludzi. Zamieszkuje okolice rzek, jezior i mokradeł, gdzie znajduje pożywienie – ryby, płazy i bezkręgowce. Podobnie jak krewniak, jesienią bocian czarny wyrusza na zimowisko do centralnej Afryki.

BOCIAN CZARNY

Ciconia nigra

■ Długość: 95-105 cm
■ Rozpiętość skrzydeł: 145-155 cm
■ Masa: ok. 3 kg

Rzadszy kuzyn bociana białego zdecydowanie stroni od ludzi. Zamieszkuje okolice rzek, jezior i mokradeł, gdzie znajduje pożywienie – ryby, płazy i bezkręgowce. Podobnie jak krewniak, jesienią bocian czarny wyrusza na zimowisko do centralnej Afryki.

KACZKA KRZYŻÓWKA

Anas platyrhynchos

■ Długość ciała: 50–65 cm
■ Rozpiętość skrzydeł: 76–102 cm
■ Długość skrzydła: 25–29 cm

Krzyżówka, kaczka krzyżówka – gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych. Zasiedla ona większość półkuli północnej, ale została introdukowana do południowo-wschodniej Australii oraz na Nową Zelandię.

KACZKA KRZYŻÓWKA

Anas platyrhynchos

■ Długość ciała: 50–65 cm
■ Rozpiętość skrzydeł: 76–102 cm
■ Długość skrzydła: 25–29 cm

Krzyżówka, kaczka krzyżówka – gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych. Zasiedla ona większość półkuli północnej, ale została introdukowana do południowo-wschodniej Australii oraz na Nową Zelandię.

ŁABĘDŹ NIEMY

Cygnus olor

■ Długość: 150-170 cm
■ Rozpiętość skrzydeł: 200-240 cm
■ Masa: 8-12,5 kg

Każdy chyba kojarzy elegancką sylwetkę łabędzia. Nie wszyscy jednak wiedzą, że to najcięższy polski ptak zdolny do lotu! By wzbić się w powietrze, łabędzie muszą wziąć na wodzie kilkudziesięciometrowy rozbieg. Podczas gdy samica wysiaduje jaja, samiec aktywnie broni gniazda, o czym przekonał się niejeden nieostrożny kajakarz.

ŁABĘDŹ NIEMY

Cygnus olor

■ Długość: 150-170 cm
■ Rozpiętość skrzydeł: 200-240 cm
■ Masa: 8-12,5 kg

Każdy chyba kojarzy elegancką sylwetkę łabędzia. Nie wszyscy jednak wiedzą, że to najcięższy polski ptak zdolny do lotu! By wzbić się w powietrze, łabędzie muszą wziąć na wodzie kilkudziesięciometrowy rozbieg. Podczas gdy samica wysiaduje jaja, samiec aktywnie broni gniazda, o czym przekonał się niejeden nieostrożny kajakarz.

ŻURAW ZWYCZAJNY

Grus grus

■ Długość: 95-125 cm
■ Rozpiętość skrzydeł: 180-240 cm
■ Masa: 4,5-6,1 kg

Żurawie najczęściej można zobaczyć, a właściwie usłyszeć, gdy przelatują nad naszymi głowami podczas wiosennych i jesiennych migracji. Tworzą wtedy charakterystyczne formacje zwane kluczem, a słyszane zaś wówczas krzyki to klangor. Żurawie rzadko gniazdują w Polsce, jednak dość często widziane są podczas żerowania na podmokłych łąkach.

ŻURAW ZWYCZAJNY

Grus grus

■ Długość: 95-125 cm
■ Rozpiętość skrzydeł: 180-240 cm
■ Masa: 4,5-6,1 kg

Żurawie najczęściej można zobaczyć, a właściwie usłyszeć, gdy przelatują nad naszymi głowami podczas wiosennych i jesiennych migracji. Tworzą wtedy charakterystyczne formacje zwane kluczem, a słyszane zaś wówczas krzyki to klangor. Żurawie rzadko gniazdują w Polsce, jednak dość często widziane są podczas żerowania na podmokłych łąkach.

CZAPLA SIWA

Ardea cinerea

■ Długość: 85-100 cm
■ Rozpiętość skrzydeł: 155-175 cm
■ Masa: 1-2,3 kg

Podstawą pożywienia czapli są ryby, uzupełniane drobnymi ssakami, płazami i gadami, a także owadami i innymi bezkręgowcami. Gdy poluje, potrafi na długi czas zastygnąć w bezruchu, by następnie błyskawicznie rzucić się na zdobycz. W locie jej szyja układa się w charakterystyczny, esowato wygięty kształt, dzięki czemu łatwo odróżnić ją od innych ptaków.

CZAPLA SIWA

Ardea cinerea

■ Długość: 85-100 cm
■ Rozpiętość skrzydeł: 155-175 cm
■ Masa: 1-2,3 kg

Podstawą pożywienia czapli są ryby, uzupełniane drobnymi ssakami, płazami i gadami, a także owadami i innymi bezkręgowcami. Gdy poluje, potrafi na długi czas zastygnąć w bezruchu, by następnie błyskawicznie rzucić się na zdobycz. W locie jej szyja układa się w charakterystyczny, esowato wygięty kształt, dzięki czemu łatwo odróżnić ją od innych ptaków.