PARK
W DURĄGU

Historia parku w Durągu

Durąg (niem. Dõhringen, Doehringen, Kreis Osterode, gmina Ostróda, powiat ostródzki. Durąg, wieś położona nad rzeką Dylewką, około 10 km od Ostródy a 45 od Olsztyna. We wsi mieścił się dwór z parkiem. Właścicielami majątku w okresie działania Johannesa Larassa była rodzina Weissermel, która nabyła majątek w Durągu 1791 roku od rodziny von Jasky, wcześniej właścicielami byli między innymi von Finckensteinowie.

Analiza kompozycji

Założenie dworsko-parkowe położone jest po wschodniej stronie wsi. Oddzielone od niej traktem komunikacyjnym. Układ przestrzenny zachowany szczątkowo, dwór i część zabudowy gospodarczej został spalony w 1945 roku, pozostała zabudowa uległa zniszczeniu i przekształceniu w okresie późniejszym. Park objęty ochroną na podstawie wpisu do rejestru zabytków województwa warmińsko-mazurskiego pod nr A 4123.

W 1871 roku ówczesny właściciel majątku Alfred Weissermel zlecił projektantowi ogrodów Johannesowi Larassowi wykonanie projektu przekształcenia parku dworskiego.

Na podstawie wykonanego przez Johannesa Larassa szkicu sytuacyjnego założenia i terenu parku można zauważyć, że układ nawiązuje do regularnych założeń z okresu baroku. Dominantę całego układu przestrzennego zespołu dworsko-parkowego z folwarkiem stanowi centralnie posadowiony dwór, przez którego środek prowadzi główna oś założenia. Od strony głównego traktu komunikacyjnego przebiegającego przez wieś prowadzi paradna aleja lipowa kończąca się przed dworem owalnym podjazdem. Następnie po stronie parku główną oś podkreśla aleja obsadzona strzyżonymi grabami, zakończona przed płynącym w poprzek parku strumieniem półkolistym placykiem obsadzonym również grabami.

Wewnątrz placyku klomb. Regularny układ naszkicowanego parku podkreślają nasadzenia graniczne. Od strony północnej prowadzone są wzdłuż nadrzecznej skarpy. Natomiast od strony południowej szpaler graniczny tworzą dęby.

Ważnym elementem kompozycji jest usytuowany przed elewacją parkową dworu salon ogrodowy. Ukształtowany jest on w formie półkola, zamknięty po bokach podwójnym szpalerem, obsadzonym strzyżonymi grabami, częściowo powielającym jego kształt.

Zgodnie z ówcześnie panującymi tendencjami w sztuce ogrodowej w przedstawionym projekcie parku Johannes Larass postanowił nadać mu formę krajobrazową. Jednocześnie powiększył powierzchnię parku o przyległy od wschodu teren, a także objął projektem jar z przepływającym potokiem Dylewka.

Nadał założeniu parkowemu wydłużony zarys. Kompozycja parku jest urozmaicona, na co duży wpływ ma zróżnicowana topografia terenu. Fragment przy dworze obejmujący dawny regularny park jest płaski. Wschodnia część charakteryzuje się zmiennym ukształtowaniem terenu o deniwelacjach dochodzących do kilku metrów.

Następną formą krajobrazową wykorzystaną w kompozycji parku jest jar, przez który przepływa potok Dylewka. Cechą wyróżniającą kompozycję jest brak wyraźnie poprowadzonej alei obwodnicowej. Granice parku od strony południowej i północnej stanowią drogi, powiązane w kilku miejscach alejami komunikacyjnymi prowadzonymi przez park. Układ alejek spacerowych oraz wnętrz parkowych został zróżnicowany. Przy dworze rozległy salon ogrodowy ograniczony został aleją o charakterze wewnętrznej obwodnicy powiązanej alejkami tworzącymi małe, o formach elipsowych wnętrza parkowe. Natomiast od strony jaru z potokiem alejki przyjmują kształt serpentynowaty, tworząc wnętrza o wydłużonym, nieregularnym kształcie. W części wschodniej parku przeważają rozległe wnętrza wyznaczane przez układ alej prowadzonych miękką linią o dużych promieniach krzywizn. Ważnym elementem kompozycji parku jest potok Dylewka ze sztucznie stworzonymi zakolami i wyspami, widok których można podziwiać z alei prowadzonej brzegiem skarpy.

Założenie parkowe w Durągu jest obiektem o dużych wartościach przyrodniczych i historycznych, stanowi dokument czasu zajmujący ważne miejsce w historii sztuki ogrodowej Polski północnej.

Wiktor KNERCER